سردرد می‌تواند بیش ازآنچه تصور می‌کنید پیچیده باشد.
انواع مختلف علائم و درمان خاص خود را دارند و به دلایل متفاوتی اتفاق می‌افتند.
وقتی از نوع سردردتان مطلع شدید، می‌توانید با کمک پزشک معالج بهترین روش درمان و حتی پیشگیری را پیدا کنید.
انواع شایع سردرد
بیش از 150 نوع سردرد وجود دارد اما شایع‌ترین انواع آن عبارتند از:
سردردهای تنشی
سردرد تنشی شایع‌ترین نوع سردرد در بزرگ‌سالان و نوجوانان است که باعث درد خفیف تا متوسط شده و باگذشت زمان برطرف می‌شود.
این نوع سردرد معمولاً علائم دیگری ندارد.
سردردهای میگرنی
سردرد میگرنی با درد کوبنده و ضربان دار توصیف می‌شود.
این نوع سردرد از 4 ساعت تا 3 روز طول می‌کشد و معمولاً ماهیانه یک تا چهار بار اتفاق می‌افتد.
علاوه بر درد علائم دیگری مانند حساسیت به نور، سروصدا یا بوها، حالت تهوع و استفراغ، بی‌اشتهایی، شکم‌درد یا معده درد نیز گزارش می‌شود.
رنگ‌پریدگی، سرگیجه، تاری دید، تب و ناراحتی معده ازجمله علائم سردرد میگرنی در کودکان است.
در برخی موارد علائم گوارشی مثل استفراغ نیز دیده می‌شود که تقریباً هرماه یک‌بار رخ می‌دهد.
سردردهای خوشه‌ای
سردردهای خوشه‌ای شدیدترین نوع سردردها هستند.
سوزش شدید یا درد نافذ پشت یا اطراف چشم از نشانه‌های این سردرد است.
می‌تواند ثابت یا ضربان دار باشد.
این سردرد به‌قدری ناخوشایند است که اکثر مبتلایان نمی‌توانند آرام بنشینند و اغلب هنگام حمله در حال راه رفتن هستند.
علاوه بر درد، افتادگی پلک، قرمزی چشم‌ها، کوچک‌تر شدن مردمک‌ها و ریزش اشک نیز مشاهده می‌شود.
گرفتگی یا آبریزش بینی نیز یکی دیگر از علائم است.
علت نام‌گذاری سردردهای خوشه‌ای این است که به‌صورت گروهی اتفاق می‌افتند.
ممکن است در طول یک دوره دو تا سه بار به آن دچار شوید و باید بدانید که طول هر دوره از 2 هفته تا 3 ماه متغیر است.
هر حمله سردرد 15 دقیقه تا 3 ساعت طول می‌کشد و گاهی به دلیل شدت درد از خواب بیدار می‌شوید.
گاهی این سردردها چندین ماه یا حتی سال‌ها به‌طور کامل از بین می‌روند اما بعداً عود می‌کنند.
مردان سه تا چهار برابر بیش از زنان در معرض ابتلا به این بیماری هستند.
سردردهای مزمن روزانه
مدت‌زمان ابتلا به این سردردها از 15 روز تا 3 ماه متغیر است.
بعضی از آن‌ها کوتاهند و بعضی بیشتر از چهار ساعت طول می‌کشند و به‌طورکلی به چهار نوع تقسیم می‌شوند:
- میگرن مزمن
- سردرد تنشی مزمن
- سردرد مداوم روزانه جدید
- سردرد یک‌طرفه مداوم
سردردهای سینوسی
سردرد سینوسی به‌صورت درد عمیق و مداوم در استخوان گونه، پیشانی یا پل بینی احساس می‌شود.
این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که حفره‌های موجود در سر موسوم به سینوس ملتهب شوند.
معمولاً علاوه بر درد علائمی نظیر آبریزش بینی، احساس پر بودن گوش، تب و تورم صورت نیز وجود دارد.
سردرد سینوسی واقعی ناشی از عفونت سینوسی است بنابراین ترشحات بینی برخلاف سردردهای خوشه‌ای و میگرنی که شفاف بودند، زرد یا سبز خواهند بود.
سردردهای پس از سانحه
سردردهای پس از سانحه معمولاً 3-2 روز بعد از آسیب‌دیدگی سر شروع می‌شوند.
علائم آن عبارتند از:
- درد مبهمی که گاهی بدتر می‌شود.
- سرگیجه
- سبکی سر
- مشکل تمرکز
- مشکلات حافظه
- زود خسته شدن
- تحریک‌پذیری
این سردرد گاهی چند ماه طول می‌کشد اما اگر طی دو هفته بهتر نشود باید با پزشک تماس بگیرید.
سردردهای غیرمتداول
سردردهای ورزشی
وقتی فعال هستید، عضلات سر، گردن و پوست سر به خون بیشتری نیاز دارند.
برای تأمین این خون عروق متورم می‌شوند و درنتیجه درد ضربان داری را در دو طرف سرتان احساس می‌کنید که مدت‌زمان آن از 5 دقیقه تا 48 ساعت متغیر است.
این نوع سردرد دقیقاً بعد از فعالیت ورزشی یا جنسی رخ می‌دهد.
سردرد یک‌طرفه مداوم
سردرد یک‌طرفه مداوم، سردردی مزمن و مداوم است که تقریباً همیشه یک‌طرف سروصورت را درگیر می‌کند.
سایر علائم عبارتند از:
- درد با شدت متنوع
- قرمزی چشم یا ریزش اشک
- گرفتگی یا آبریزش بینی
- افتادگی پلک
- عنبیه منقبض
- به داروی مسکن ایندومتاسین پاسخ می‌دهد.
- با فعالیت فیزیکی بدتر می‌شود.
- با مصرف الکل بدتر می‌شود.
برخی افراد علائم میگرن را نیز مشاهده می‌کنند:
- تهوع و استفراغ
- حساسیت به نور
دو نوع کلی سردرد یک‌طرفه مداوم
- مزمن: به‌صورت سردردهای روزانه
- عودکننده: به مدت 6 ماه سردرد دارید.
برای چند هفته یا چند ماه برطرف می‌شود و مجدداً عود می‌کند.
سردردهای هورمونی
این نوع سردردها به دلیل تغییرات هورمونی حین بارداری، قاعدگی یا یائسگی ایجاد می‌شوند.
تغییرات هورمونی ناشی از قرص‌های کنترل بارداری و درمان جایگزین هورمون نیز می‌تواند باعث سردرد شود.
زمانی که این سردردها 2 روز قبل از قاعدگی یا سه روز اول پس از شروع آن اتفاق بیفتند، به آن‌ها میگرن قاعدگی می‌گویند.
سردردهای مداوم روزانه جدید (NDPH)
این سردردها به‌صورت ناگهانی شروع‌شده و 3 ماه یا بیشتر ادامه پیدا می‌کنند.
بسیاری از مردم به‌وضوح روز شروع سردرد را به خاطر می‌آورند.
علت شروع این نوع سردرد هنوز مشخص نیست.
برخی افراد بعد از عفونت، بیماری شبه آنفلوانزا، جراحی یا واقعه استرس‌زا به آن دچار می‌شوند.
درد معمولاً متوسط اما در برخی از افراد شدید است و به‌سادگی قابل‌درمان نیست.
علائم گوناگونی دارد.
بعضی از علائم آن شبیه سردردهای تنشی است و برخی مثل تهوع یا حساسیت به نور مشابه سردردهای میگرنی است.
در صورت برطرف نشدن درد و شدیدتر شدن حتماً به پزشک مراجعه کنید.
سردردهای عودکننده
شاید شنیده باشید که علت این سردردها مصرف بیش‌ازحد داروست.
اگر بیش از دو تا سه بار در هفته یا بیشتر از 10 روز در ماه از داروهای مسکن بدون نسخه یا تجویزشده استفاده می‌کنید، خودتان را برای درد بیشتر آماده کنید.
درد پس از مدتی برمی‌گردد و مجبورید برای تسکین آن دوز داروی مصرفی را افزایش دهید.
این کار باعث ایجاد سردرد مبهم و مداومی می‌شود که اغلب صبح‌ها شدیدتر است.
سردردهای نادر
سردرد تیشه‌ای یا یخ‌شکن
این سردردها کوتاه، خنجری و شدیدند و معمولاً فقط چند ثانیه طول می‌کشند.
گاهی چند بار در روز اتفاق می‌افتند که باید حتماً به پزشک مراجعه کنید.
سردردهای تیشه‌ای می‌توانند خود به‌تنهایی یک بیماری یا نشانه‌ای از بیماری باشند.
سردرد نخاعی
اگر بعد از ضربه نخاعی، انسداد نخاع یا اپیدورال دچار سردرد شدید حتماً به پزشک خود صحبت کنید.
پزشکان این نوع سردرد را سردرد پانکچری می‌نامند چون غشای اطراف طناب نخاعی سوراخ شده است.
وقتی مایع نخاعی از محل سوراخ نشات کند باعث ایجاد سردرد می‌شود.
سردرد رعدآسا
این بدترین نوع سردردی است که در زندگی‌تان اتفاق می‌افتد.
ناگهان از ناکجاآباد می‌آید و به اوج می‌رسد. دلایل سردرد رعدآسا شامل موارد زیر است:
- پارگی، سوراخ یا انسداد عروق خونی
- آسیب سر
- سکته مغزی خونریزی دهنده ناشی از پارگی عروق خونی مغزی
- سکته مغزی ایسکمیک ناشی از انسداد عروق خونی مغزی
- گرفتگی عروق خونی اطراف مغز
- التهاب عروقی
- تغییرات فشارخون در اواخر بارداری
سردردهای ناگهانی جدید را جدی بگیرید چون اغلب از بروز مشکلی جدی حکایت دارند.
علل سردرد
دردی که هنگام سردرد احساس می‌کنید ناشی از ترکیبی از سیگنال‌های بین مغز، عروق خونی و اعصاب است.
اعصاب خاصی در عروق خونی و عضلات سر فعال‌شده و سیگنال درد را به مغز مخابره می‌کنند اما در مورد نحوه فعال‌سازی این اعصاب اطلاعاتی در دست نیست.
دلایل عمده سردرد به شرح زیر است:
بیماری
عفونت، سرماخوردگی و تب. سردرد در مواردی مانند سینوزیت (التهاب سینوس‌ها)، عفونت گلو یا عفونت گوش شایع است.
در بعضی موارد سردردها ناشی از ضربه به سر هستند یا به‌ندرت از یک بیماری جدی‌تر خبر می‌دهند.
استرس
استرس هیجانی و افسردگی، مصرف الکل، حذف وعده‌های غذایی، تغییرات الگوی خواب و مصرف بیش‌ازحد داروها. فشار به گردن یا کمر به دلیل وضعیت نامناسب بدنی از سایر دلایل است.
محیط
دود توتون و تنباکو، بوی شدید مواد شیمیایی خانگی یا عطرها، آلرژن ها و مواد غذایی خاص. استرس، آلودگی، سروصدا، نور و تغییرات آب و هوایی از دیگر عوامل محرک احتمالی بشمار می‌آیند.
ژنتیک
سردردها و به‌ویژه سردردهای میگرنی زمینه خانوادگی دارند. ژنتیک علت ابتلای بیشتر کودکان و نوجوانان (90%) به میگرن است.
وقتی پدر و مادر هر دو سابقه میگرن داشته باشند، به‌احتمال 70% کودک نیز مبتلا خواهد شد.
اگر فقط یکی از والدین به این بیماری دچار باشد، احتمال ابتلا به 50-25% کاهش می‌یابد.
علت اصلی میگرن دقیقاً مشخص نیست.
بر اساس یک تئوری مشکل بار الکتریکی در سلول‌های عصبی با ایجاد تغییرات متوالی باعث بروز میگرن می‌شود.
فعالیت فیزیکی شدید در بزرگ‌سالان نیز از محرک‌های بروز میگرن است.
تشخیص
در صورت تشخیص درست سردرد می‌توان برنامه درمانی را بر اساس علائم بیماری شروع کرد.
اولین قدم این است که در مورد سردرد با پزشک معالج خود مشورت کنید.
پزشک پس از معاینه فیزیکی و بررسی علائم نوع سردرد را تشخیص می‌دهد پس بهتر است علائم بیماری را به‌طور کامل توضیح دهید.
فهرستی از علل ایجاد سردرد، موارد تشدیدکننده و موارد تسکین‌دهنده آن را در اختیار پزشک قرار دهید.
می‌توانید با ثبت روزانه علائم به تشخیص درست کمک کنید.
اکثر مردم به تست های تشخیصی خاص نیازی ندارند اما گاهی برای بررسی مشکلات مغزی CT اسکن یا MRI تجویز می‌شود.
اشعه X در این مورد کمکی نمی‌کند.
EEG(الکتروانسفالوگرام) نیز لازم نیست مگر اینکه حین سردرد انجام شود.
اگر علائم سردرد شما بدتر شد یا علیرغم درمان ادامه داشت، از پزشک بخواهید شما را به یک متخصص سردرد ارجاع دهد.
نحوه درمان سردرد
درمان‌های متنوعی برای سردرد وجود دارد.
گاهی پزشک آزمایشات بیشتری تجویز کرده یا شما را به متخصص ارجاع می‌دهد.
نوع درمان سردرد به موارد زیادی مثل نوع سردرد، مدت‌زمان، تعداد دفعات و علت آن بستگی دارد.
برخی از افراد نیازی به هیچ‌گونه تدابیر درمانی ندارند اما در سایر موارد از روش‌هایی نظیر درمان دارویی، تجهیزات پزشکی الکترونیکی، مشاور، کنترل استرس و بیوفیدبک استفاده می‌شود.
پزشک برای پاسخگویی به نیازهای درمانی خاص شما ممکن است یک برنامه درمانی تنظیم کند.
بعد از شروع درمان چه اتفاقی می‌افتد؟
پس از شروع برنامه درمانی، میزان عملکرد را پیگیری کنید.
ثبت روزانه در شناسایی الگوها و تغییرات مختلف مؤثر است.
شاید یافتن بهترین برنامه درمانی مدتی طول بکشد پس صبور باشید.
در مورد چیزهایی که برایتان مفیدند و مواردی که باعث تشدید درد می‌شوند صادق باشید.
حتی اگر تحت درمان هستید باید از محرک‌های ایجاد سردرد از قبیل غذاها یا بوهای مختلف دوری کنید.
برخورداری از عادت‌های سالم مانند ورزش منظم، خواب کافی و رژیم غذایی سالم احساس خوبی برایتان به ارمغان می‌آورد پس به آن‌ها پایبند بمانید.
به‌علاوه طبق برنامه تعیین‌شده با پزشک در ارتباط باشید تا وی بتواند با ارزیابی شرایط در صورت نیاز تغییرات لازم را در برنامه درمانی اعمال کند.