تومور مغزی مجموعه یا توده از سلول های غیرعادی در مغز است که به این نام خوانده می شود.
جمجمه شما که مغز را محصور کرده بسیار سفت و محکم است؛ هر گونه رشد در چنین فضای محدودی می تواند مشکل ساز باشد.
بهتر است بدانید که تومورهای مغزی به دو دسته سرطانی (بدخیم) و غیرسرطانی (خوش خیم) تقسیم می شوند.
با رشد تومور چه خوش خیم باشد چه بدخیم، فشار داخل جمجمه ای افزایش می یابد و این امر علاوه بر آسیب مغزی در برخی موارد می تواند مرگ آور باشد.
تومورهای مغزی دو دسته اند: اولیه و ثانویه.
تومورهای مغزی اولیه از مغز نشات می گیرند و بسیاری از آن ها خوش خیم اند.
تومور مغزی ثانویه که با نام تومور مغزی متاستاتیک نیز شناخته می شود، زمانی اتفاق می افتد که سلول های سرطانی از اندام هایی مثل ریه یا پستان به مغز منتقل شوند.
انواع تومورهای مغزی
تومورهای مغزی اولیه
تومورهای مغزی اولیه از مغز نشات می گیرند و از رشد موارد زیر ایجاد می شوند:
- سلول های مغزی
- غشاهای اطراف مغز که مننژ نامیده می شوند.
- سلول های عصبی
- غدد
تومورهای اولیه می توانند خوش خیم یا بدخیم باشند.
در بزرگسالان شایع ترین انواع تومورهای مغزی گلیوما و مننژیوم هستند.
گلیوما
گلیوما در نتیجه رشد سلول های گلیال بوجود می آید.
وظایف معمول این سلول ها عبارتند از:
- پشتیبانی از ساختار سیستم عصبی مرکزی
- تامین مواد مغذی مورد نیاز سیستم عصبی مرکزی
- پاکسازی ضایعات سلولی
- تجزیه نورون های مرده
گلیوما از انواع مختلف سلول های گلیال ایجاد می شود.
انواع تومورهای خوش خیم در سلول های گلیال عبارتند از:
- تومورهای آستروسیتیک مانند غده آستروسیتی که از مخچه نشات می گیرند.
- تومورهای اولیگودندرسیت که اغلب در لوب تمپورال پیشانی یافت می شوند.
- گلیگوبلاستوما که منشاء آن بافت حمایتی مغز و تهاجمی ترین نوع تومور است.
سایر تومورهای مغزی اولیه
دیگر تومورهای مغزی اولیه عبارتند از:
- تومورهای غده هیپوفیز که معمولا خوش خیم هستند.
- تومورهای غده پینه آل که می توانند خوش خیم یا بدخیم باشند.
- اپاندیموم که معمولا خوش خیم است.
- کرانیوفارنژیوما که اغلب در کودکان اتفاق می افتد و خوش خیم است اما تغییرات بینایی و بلوغ زودرس از جمله علایم آن هستند.
- لنفوم های اولیه سیستم عصبی مرکزی(CNS) که بدخیم اند.
- تومورهای اولیه سلول های زایای مغز که گاهی خوش خیم و گاهی بدخیم اند.
- مننژیوم که منشاء آن در مننژ است.
- شوانوما توموری است که از سلول های تولیدکننده پوشش سلول های عصبی (غلاف میلین) موسوم به سلول های شوان ایجاد می شود.
در اکثر موارد شوانوما و مننژیوم در افراد 40 تا 70 ساله رخ می دهد.
مننژیوم در زنان شایع تر است.
شانوما تقریبا به نسبت برابری در زنان و مردان ایجاد می شود.
این تومورها معمولا خوش خیم اند اما به دلیل اندازه و محل قرارگیری می توانند باعث ایجاد یک سری مشکلات شوند.
مننژیوم سرطانی و شوانوما بسیار نادرند اما می توانند بسیار تهاجمی نیز عمل کنند.
تومورهای مغزی ثانویه
تومورهای مغزی ثانویه اکثر سرطان های مغزی را تشکیل می دهند.
این تومورها ردر یک بخش از بدن تولید شده و پس از انتقال و متاستاز به مغز می رسند.
بیماری های زیر در مغز متاستاز می کنند:
- سرطان ریه
- سرطان پستان
- سرطان کلیه
- سرطان پوست
تومورهای مغزی ثانویه همیشه بدخیم اند.
تومورهای بدخیم از بخشی از بدن به بخش دیگر منتقل نمی شوند.
ریسک فاکتورهای تومورهای مغزی
سابقه خانوادگی
تنها حدود 5 تا 10 درصد تمام سرطان ها ارثی یا ژنتیکی هستند.
وراثت سرطان مغز به ندرت اتفاق می افتد.
چنانچه یکی از اعضای خانواده تان مبتلا به تومور مغزی است با پزشک خود صحبت کنید.
پزشک می تواند شما را به مشاور ژنتیک ارجاع دهد.
سن
با افزایش سن احتمال ابتلا به بیشتر تومورهای مغزی افزایش می یابد.
نژاد
به طور کلی تومورهای مغزی در میان قفقازی ها بیشتر دیده می شود با این وجود بومیان آمریکایی بیشتر دچار مننژیوم می شوند.
تماس با مواد شیمیایی
قرارگیری در معرض مواد شیمیایی خاص از جمله مواردی که در محیط کار یافت می شوند، احتمال ابتلا به سرطان مغز را افزایش می دهند.
موسسه ملی ایمنی و بهداشت شغلی فهرستی از مواد شیمیایی سرطان زای باقوه را ارائه کرده است.
قرار گیری در معرض اشعه
کسانی که در معرض تابش یونیزاسیون قرار می گیرند بیشتر در خطر ابتلا هستند.
روش های پرتودرمانی سرطان فرد را در معرض این تابش ها قرار می دهد.
به علاوه گاهی افراد با تشعشعات حاصل از واکنش های هسته ای تماس دارند.
حوادث نیروگاه هسته ای فوکوشیما و چرنوبیل نمونه هایی از چگونگی تماس با تشعشعات یونیزه کننده است.
عدم سابقه ابتلا به آبله مرغان
بنا به گفته انجمن تومور مغزی آمریکا کسانی که سابقه آبله مرغان کودکی دارند، کمتر به تومورهای مغزی دچار می شوند.
علایم تومور مغزی
علایم تومور مغزی به اندازه و محل آن بستگی دارد.
بعضی تومورها با حمله به بافت مغز باعث آسیب مستقیم شده و بعضی دیگر فشار اطراف مغز را افزایش می دهند زمانی که تومور رشد کند، علایم قابل توجهی را مشاهده خواهید کرد.
سردرد علامت شایع تومور مغزی است البته نه هر سردردی؛ سردردی که در ادامه به آن اشاره می کنیم:
- صبح در هنگام بیدار شدن از خواب بدتر است.
- در هنگام خواب اتفاق می افتد.
- با سرفه، عطسه یا ورزش بیشتر می شود.
به علاوه علایم زیر نیز شایع هستند:
- استفراغ
- تاری دید و دید دوتایی
- گیجی
- تشنج ( به ویژه در بزرگسالان)
- ضعف اندام یا بخشی از صورت
- تغییر عملکرد ذهنی
- عدم تعادل
- از دست دادن حافظه
- گیجی
- مشکل خواندن یا نوشتن
- تغییرات شنوایی، چشایی یا بویایی
- کاهش هشیاری که می تواند شامل خواب آلودگی و از دست دادن هوشیاری باشد.
- مشکل بلع
- سرگیجه
- مشکلات چشمی مثل افتادگی پلک ها و نابرابری مردمک ها
- حرکات غیر قابل کنترل
- لرزش دست
- از دست دادن تعادل
- از دست دادن کنترل مثانه و روده
- بی حسی یا سوزن سوزن شدن یک طرفه بدن
- مشکلات گفتاری یا ادراکی
- تغییر خلق و خو، شخصیت، هیجانات و رفتار
- مشکل در راه رفتن
- ضعف عضلانی صورت، بازو و پاها
علایم تومورهای هیپوفیز
- ترشحات نوک پستان یا گالاکتوره
- عدم قاعدگی در زنان
- رشد بافت پستان یا ژنیکوماستی در مردان
- بزرگ شدن دست و پا
- حساسیت به سرما یا گرما
- افزایش موهای بدن یا هیرسوتیسم
- فشار خون پایین
- چاقی
- تغییر بینایی مانند تاری دید یا دید آهونی
تومورهای مغزی چطور تشخیص داده می شوند؟
تشخیص تومور مغزی با معاینه فیزیکی و بررسی شرح حال پزشکی آغاز می شود.
معاینه فیزیکی شامل یک معاینه عصبی بسیار دقیق و مفصل است.
پزشک با یک افتالموسکوپ، ابزاری که نور را از طریق مردمک ها به شبکیه می تاباند، داخل چشم را معاینه می کند. پزشک با این کار واکنش مردمک ها به نور را بررسی می کند.
به علاوه او می تواند با استفاده از این وسیله مستقیما داخل چشم را ببیند و متوجه وجود تورم عصبی شود.
ضمن این که با افزایش فشار داخل جمجمه، تغییراتی در عصب بینایی ایجاد می شود.
معاینات فیزیکی
- قدرت عضلانی
- هماهنگی
- حافظه
- توانایی انجام محاسبات ریاضی
ممکن است پزشک بعد از معاینه فیزیکی آزمایشات بیشتری تجویز کند که عبارتند از:
سی تی اسکن سر
سی تی اسکن روشی است که پزشک می تواند بررسی دقیق تری از بدن انجام دهد.
این آزمایش با کنتراست یا بدون کنتراست انجام می شود.
برای ایجاد کنتراست رنگ خاصی موسوم به ماده حاجب مورد استفاده قرار می گیرد تا پزشک راحت تر و با وضوح بیشتر بعضی ساختارها مثل عروق خونی را ببیند.
MRI سر
در MRI سر از یک رنگ مخصوص برای تشخیص تومور استفاده می شود.
MRI با سی اسکن فرق دارد چون از اشعه استفاده نمی کند و به طور کلی تصاویر بسیار دقیق تری از ساختارهای مغزی ارائه می دهد.
آنژیوگرافی
در این روش رنگ یا همان ماده حاجب به درون شریان کشاله ران تزریق می شود.
ماده حاجب از طریق خون به مغز می رود و پزشک می تواند خونرسانی تومورها را ببیند.
این اطلاعات در زمان جراحی مفید هستند.
پرتوتابی اشعه X به جمجمه
تومورهای مغزی می توانند سبب شکستگی استخوان های جمجمه شوند و اشعه ایکس وقوع این اتفاق را نشان می دهد.
این پرتوهای ایکس رسوبات کلیسمی موجود در تومور را جمع می کنند.
اگر سرطان به استخوان های شما رفته باشد، ممکن است در جران خون رسوبات کلسیمی وجود داشته باشد.
نمونه برداری
در نمونه برداری بخش کوچکی از تومور را برمی دارند.
نمونه نشان دهنده خوش خیم یا بدخیم بودن تومور است.
به علاوه مشخص می شود که آیا منشا سرطان مغز است یا اندام های دیگر بدن.
درمان تومورهای سرطانی
درمان تومورهای مغزی به موارد زیر بستگی دارد:
- نوع تومور
- اندازه تومور
- محل قرارگیری تومور
- سلامت عمومی فرد
متداول ترین روش درمان تومورهای مغزی جراحی است.
هدف این است که تا حد امکان بدون آسیب به بخش های سالم مغز سرطان را از بین ببریم.
اگرچه در برخی موارد این کار به دلیل محل قرارگیری تومور ساده و ایمن است، بعضی تومورها در جاهایی قرار دارند که میزان برداشتن آن ها را محدود می کند.
حتی برداشتن بخشی از سلول های سرطانی هم مفید است.
عفونت و خونریزی از جمله خطرات جراحی مغز هستند.
تومورهای خوش خیمی که از نظر بالینی خطرناکند نیز با جراحی برداشته می شوند.
تومورهای متاستاتیک بر اساس دستورالعمل های مربوط به سرطان اصلی درمان می شوند.
می توان جراحی را با سایر روش های درمانی مثل پرتودرمانی و شیمی درمانی ترکیب کرد.
فیزیوتراپی، کاردرمانی و گفتار درمانی در بهبود پس از جراحی مغز و اعصاب موثرند.
چشم انداز
چشم انداز تومور مغزی به چند مورد بستگی دارد:
- نوع تومور
- محل تومور
- اندازه تومور
- سلامت عمومی فرد
درمان زود هنگام می تواند از بروز عواملی که با رشد تومور اتفاق می افتد و روی جمجمه و بافت مغز فشار می آورد جلوگیری کند.
اگر در مورد علایمی که تجربه می کنید نگرانید، حتما با یک پرشک متخصص مشورت کنید. قطعا پزشک مربوطه در این زمینه به شما کمک خواهد کرد.