کمر درد بیماری ناراحت کننده و ناتوان کننده ای است که در نتیجه آسیب، فعالیت و برخی بیماری ها ایجاد شود.
در واقع این بیماری علت اصلی غیبت از کار و مراجعه به مراکز درمانی است.
این درد کمر درد به دلایل مختلف در همه افراد و تمامی سنین دیده می شود.
با افزایش سن به دلیل عواملی مثل نوع شغل و بیماری دژنراتیو دیسک، احتمال بروز کمردرد در افراد به مراتب افزایش می یابد.
به طور کلی کمردرد با مهره های لومبار استخوانی، دیسک های بین مهره ای، رباط های اطراف ستون فقرات و دیسک ها، اندام های داخلی شکم و لگن و پوست اطراف ناحیه کمر مرتبط می باشد.
درد کمر می تواند ناشی از اختلالات آئورت، تومور سینه و التهاب ستون فقرات باشد.
علل کمردرد
مشکلات ستون فقرات مانند پوکی استخوان ممکن است به کمردرد ختم شود.
کمر انسان ساختار پیچیده ای از عضلات، رباط ها، تاندون ها، دیسک ها و استخوان هاست که برای حمایت از بدن و قابلیت حرکت با هم کار می کنند.
دیسک ها پدهای غضروف مانندی هستند که به عنوان ضربه گیر مهره ها عمل می کنند.
هرگونه مشکل در هر کدام از این اجزا می تواند باعث کمردرد شود.
در برخی موارد نیز علت نامشخص است.
فشار، بیماری و وضعیت بدنی نامناسب از جمله موارد هستند که باعث آسیب به ناحیه کمر می شوند.
فشار
کمر درد معمولا از فشار، تنش یا آسیب نشات می گیرد.
شایع ترین علل کمردرد عبارتند از:
- کشیدگی عضلات یا رباط ها
- اسپاسم عضلان
- تنش عضلانی
- آسیب دیسک
- صدمه، شکستگی یا سقوط
فعالیت هایی که باعث فشار یا اسپاسم می شوند، شامل موارد زیر است:
- بلند کردن اجسام به شیوه غیراصولی
- بلندکردن اجسام خیلی سنگین
- انجام حرکت ناجور و ناگهانی
مشکلات ساختاری
در ادامه به چند نمونه از مشکلات ساختاری ایجادکننده کمردرد اشاره می کنیم:
- دیسک آسیب دیده: هر مهره موجود در ستون فقرات توسط دیسک ها حفاظت می شود.
در صورت پارگی دیسک فشار بیشتری به اعصاب وارد شده و کمردرد ایجاد می شود.
- بالجینگ یا برآمدگی دیسک: برآمدگی دیسک نیز فشار بیشتری را به عصب تحمیل می کند.
- سیاتیک: درد شدید و تیرکشنده ای که از کمر تا پایین پاها ادامه دارد و در نتیجه برآمدگی یا فتق دیسک اتفاق می افتد.
- آرتروز: آرتروز باعث ایجاد مشکلاتی در مفاصل باسن، کمر و قسمت های دیگر می شود.
در بعضی از موارد فضای اطراف طناب نخاعی باریک می شود که به آن تنگی کانال نخاعی می گویند.
- انحنای غیرعادی در ستون فقرات: کمردرد نتیجه وجود انحنای غیرطبیعی در ستون فقرات است.
اسکولیوز نمونه ای از این موارد غیرعادی است.
- پوکی استخوان: استخوان ها از جمله مهره های ستون فقرات شکننده و متخلخل شده و احتمال شکستگی را افزایش می دهند.
- مشکلات کلیوی: سنگ یا عفونت کلیه از دلایل کمر درد است.
حرکت و حالت بدن
گاهی فعالیت های روزمره یا قرارگیری بدن در وضعیت نامناسب می تواند باعث بیمایر کمردرد شود که در ادامه به چند مورد از این موارد اشاره می کنیم:
- پیچش
- تنش عضلانی
- کشش بیش از حد
- خم شدن به طور نامناسب یا برای مدت طولانی
- فشار، هل دادن، کشیدن یا حمل اجسام
- ایستادن یا نشستن طولانی مدت
- کشش گردن به جلو در هنگام رانندگی یا کار با رایانه
- رانندگی طولانی و بدون وقفه
- خوابیدن روی تشکی که از بدن شما پشتیبانی نمی کند و ستون فقرات را صاف نگه نمی دارد.
سایر علل
بعضی بیماری های ایجاد کننده کمردرد عبارتند از:
سندرم دم اسب: دم اسب دسته ای از ریشه های عصب نخاعی است که از انتهای تحتانی طناب نخاعی به وجود می آیند.
درد مبهم در کمر و بالای باسن و بی حسی باسن، دستگاه تناسلی و ران ها از جمله علایم این بیماری است.
گاهی نیز اختلالاتی در عملکرد روده و مثانه اتفاق می افتد.
سرطان ستون فقرات: تومور ستون فقرات با اعمال فشار به عصب باعث کمردرد می شود.
عفونت نخاع: تب و حساسیت به لمس و گرمی در ناحیه کمر می تواند ناشی از وجود عفونت ستون فقرات و نخاع باشد.
سایر عفونت ها: بیماری التهابی لگن، مثانه یا عفونت های کلیه احتمال ابتلا به کمردرد را افزایش می دهد.
اختلالات خواب: کسانی که اختلال خواب دارند در مقایسه با دیگران بیشتر دچار کمردرد می شوند.
زونا: عفونت موثر بر اعصاب احتمالا منجر به کمردرد می شود البته به این بستگی دارد که کدام اعصاب درگیر شده اند.
ریسک فاکتورهای کمردرد
فاکتورهای زیر به احتمال زیاد در ابتلا به کمردرد مرتبط هستند:
- فعالیت های شغل
- بارداری
- سبک زندگی بی تحرک
- آمادگی جسمانی ضعیف
- افزایش سن
- چاقی و اضافه وزن
- استعمال دخانیات
- ورزش یا فعالیت فیزیکی شدید به ویژه اگر به اشتباه انجام شود.
- عوامل ژنتیکی
- بیماری هایی مانند آرتروز و سرطان
کمردرد به دلیل عوامل هورمونی در زنان شایع تر است.
استرس، اضطراب و اختلالات خلقی با کمر درد ارتباط دارند.
علایم کمردرد
علت اصلی کمردرد درد در هر قسمت از کمر است که گاهی تا باسن و پاها نیز امتداد می یابد.
بسته به اینکه کدام اعصاب درگیر شده اند کمردرد می تواند باعث ایجاد درد در قسمت های مختلف بدن شود .
اغلب درد بدون هیچ گونه درمانی برطرف می شود اما در صورت وقوع هریک از موارد زیر باید حتما به پزشک مراجعه کنید:
- کاهش وزن
- تب
- التهاب یا تورم کمر
- درد مداوم کمر که با استراحت بهتر نشود.
- درد پایین پاها
- دردی که به زیر زانو می رسد.
- آسیب یا ضربه به کمر
- بی اختیاری ادرار
- مشکل دفع ادرار
- بی اختیاری مدفوع یا از دست دادن کنترل حرکات روده
- بی حسی در اطراف دستگاه تناسلی
- بی حسی اطراف مقعد
- بی حسی اطراف باسن
چه موقع باید به پزشک مراجعه شود؟
در صورت احساس هر گونه بی حسی یا گزگز باید به پزشک مراجعه کرد:
- دردی که با استراحت بهتر نشود.
- درد پس از آسیب دیدگی و سقوط
- درد همراه با بی حسی پاها
- درد همراه با ضعف
- درد همراه با تب
- کاهش وزن بدون دلیل
تشخیص کمردرد
پزشک معمولا پس از بررسی علایم و انجام معاینه فیزیکی قادر به تشخیص بیماری است.
اسکن تصویربرداری و سایر آزمایشات در صورتی لازم است که :
- کمردرد ناشی از آسیب دیدگی باشد.
- علت زمینه ای وجود دارد که باید درمان شود.
- درد برای مدت طولانی ادامه دارد.
MRI، CT یا اسکن با اشعه ایکس اطلاعات خوبی در مورد وضعیت بافت های نرم کمر ارائه می کنند.
- اشعه ایکس می تواند تراز استخوان ها و علایم آرتروز یا شکستگی را نشان دهد اما احتمال مشاهده آسیب عضلات، اعصاب یا دیسک ها کم است.
- MRI و CT اسکن فتق دیسک با مشکلات بافت، تاندون، اعصاب، رباط ، عروق خونی، عضلات و استخوان ها را آشکار می سازند.
- با اسکن استخوان می توان تومورهای استخوانی یا شکستگی های فشاری ناشی از آرتروز را تشخیص داد. یک ماده رادیواکتیو یا ردیاب به داخل ورید تزریق می شود.
تجمع این مواد در استخوان به پزشک کمک می کند تا با کمک دوربین خاص مشکلات استخوانی را تشخیص دهد.
- الکترومیوگرافی یا EMG ایمپالس های الکتریکی اعصاب را در پاسخ به عضلات نشان می دهد.
با این کار می توان فشردگی عصب ناشی از فتق یا تنگی مجرای نخاعی را تشخیص داد.
پزشک در صورت مشکوک بودن به عفونت آزمایش خون تجویز می کند.
سایر روش های تشخیصی
- متخصص کایروپراکتیک از طریق لمس و معاینه بصری بیماری را تشخیص می دهد.
کایروپراکتیک روش مستقیمی است که عمدتا روی تنظیم مفاصل نخاعی تمرکز دارد.
گاهی این متخصصان نتایج اسکن تصویربرداری و آزمایشات خون و ادرار را نیز بررسی می کنند.
- استئوپات نیز با لمس و معاینه به تشخیص بیماری می پردازد.
استئوپاتی شامل کشش آرام و ریتمیک، فشار یا تکنیک های غیرمستقیم و دستکاری مفاصل و عضلات است.
- متخصص فیزیوتراپی بیشتر روی تشخیص مشکلات مفصلی و بافت های نرم بدن تمرکز دارد.
کمر درد حاد و مزمن
به طور کلی کمردرد به دو نوع طبقه بندی می شود:
- درد حاد ناگهانی شروع شده و تا 6 هفته ادامه دارد.
- درد مزمن یا طولانی مدت در مدت زمان طولانی تری ایجاد شده، بیش از 3 ماه طول می کشد و مشکلات مداومی به وجود می آورد.
اگر فردی درد شدید و نسبتا مداومی را تجربه کند، تشخیص حاد یا مزمن بودن بیماری برای پزشک کار سخت و دشوای خواهد بود.
درمان کمردرد
کمردرد معمولا با استراحت و درمان های خانگی برطرف می شود اما گاهی درمان پزشکی ضروری است.
درمان های خانگی کمردرد
داروهای مسکن بدون نسخه(OTC) و داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی(NSAID) مانند ایبوپروفن می توانند درد کمر را تسکین دهند.
استفاده از کمپرس گرم یا کیسه یخ نیز می تواند ناراحتی را کاهش دهد.
ترک فعالیت شدید بدنی موثر است اما حرکت به کاهش سفتی، درد و پیشگیری از ضعف عضلانی می انجامد.
درمان پزشکی
اگر کمر درد با درمان های خانگی بهتر نشود، پزشک احتمالا درمان دارویی یا فیزیوتراپی را پیشنهاد می کند.
دارو: کمردردی که به خوبی به داروهای مسکن OTC پاسخ نمی دهد باید با NSAID درمان شود.
کدئین یا هیدروکدن که دو داروی مخدر هستند نیز برای یک دوره کوتاه توسط پزشک متخصص تجویز می شوند.
اگرچه این موارد به نظارت دقیق پزشک نیاز دارد؛ گاهی می توان از داروهای شل کننده عضلانی استفاده کرد.
داروهای ضدافسردگی مانند آمی تریپتیلین در بعضی موارد تجویز می شوند اما تحقیقات در مورد اثربخشی این داروها ادامه دارند و به نتایج ضد و نقیضی دست یافته اند.
فیزیوتراپی
استفاده از گرما، یخ ، تحریک الکتریکی و التراسوند و بعضی تکنیک های شل کننده عضلات می تواند به کاهش درد کمر و عضلات پشت و بافت های نرم کمک کند.
با بهبود درد، فیزیوتراپ تمرینات انعطاف پذیری و قدرتی را برای عضلات شکمی و کمری توصیه خواهد کرد. تکنیک های اصلاح وضعیت بدن نیز موثرند.
به منظور جلوگیری از عود مجدد، بیمار تشویق می شود که این تکنیک ها را حتی بعد از رفع درد به طور منظم تمرین کند.
تزریق کورتیزون
اگر سایر روش های درمانی موثر واقع نشود، تزریق کورتیزون که داروی ضدالتهاب است به فضای اپیدورال انجام می شود.
با این کار التهاب اطراف ریشه های عصبی کاهش می یابد.
گاهی نیز هدف از تزریق بی حسی محل درد است.
بوتاکس
بر اساس مطالعات انجام شده بوتاکس (سم بوتولیسم) با فلج عضلات رگ به رگ شده در نتیجه اسپاسم باعث کاهش درد می شود.
تزریق بوتاکس در فواصل زمانی 3 یا 4 ماه مفید است.
تراکشن
با استفاده از قرقره و وزنه کمر تحت کشش قرار می گیرد.
خود این مساله می تواند باعث ایجاد فتق دیسک شود اما درد را کاهش می دهد.
درمان رفتاری شناختی(CBT)
CBT با تشویق روش های تفکر جدید به مدیریت درد مزمن کمک می کند. این رویکرد شامل تکنیک های ریلکسیشن و روش های حفظ نگرش مثبت است.
مطالعات نشان می دهد بیماران تحت CBT فعال ترند و با انجام ورزش از عود مجدد کمردرد جلوگیری می کنند.
درمان های مکمل
درمان های مکمل در کنار روش های درمانی معمول یا به تنهایی به کار می روند.
کایروپراکتیک، استئوپاتی ، شیاتسو و طب سوزنی علاوه بر تسکین درد کمر ، احساس آرامش را به بیمار القا می کنند.
- استئوپات متخصص درمان مشکلات اسکلتی- عضلانی است.
- متخصص کایروپراکتیک مشکلات مفاصل، عضلات و استخوان ها را درمان می کند اما عمدتا بر ستون فقرات تمرکز دارد.
- شیاتسو که از آن تحت عنوان ماساژ فشاری نیز یاد می شود نوعی ماساژ است که در آن فشار در امتداد خطوط انرژی بدن اعمال می شود.
متخصص شیاتسو با انگشتان، شست و آرنج فشار وارد می کند.
- طب سوزنی
در این روش سوزن های ظریفی به نقاط خاصی از بدن وارد می شود.
سپس مسکن طبیعی موسوم به اندروفین در بدن ترشح شده و بافت عصبی عضلانی تحریک خواهد شد.
- یوگا شامل تمرینات تنفس، حالات و حرکات خاصی است.
بعضی از این تمرینات در تقویت عضلات کمر و بهبود وضعیت بدن موثرند.
باید مراقب باشید که این تمرینات شدت درد را افزایش ندهند.
مطالعات در مورد روش های درمانی مکمل نتایج مختلفی را در پی داشته اند.
بعضی از افراد بهبود یافته اند و بعضی نه؛ این روش های درمانی حتما باید توسط فرد متخصص انجام شود.
تحریک الکتریکی عصب از راه پوست(TENS) رویکرد درمانی محبوب مبتلایان به کمردرد است.
دستگاه TENS از طریق الکترودهایی که روی پوست قرار گرفته اند، پالس الکتریکی محدودی را به بدن می فرستد.
متخصصان معتقدند TENS بدن را به ترشح اندروفین و مسدودسازی سیگنال های درد ارجاعی به مغز تشویق می کند.
مطالعات در این زمینه نتایج ضد و نقیضی را نشان می دهند.
برخی از افراد از کاربرد این روش رضایت دارند و برخی دیگر آن را بی فایده می دانند.
دستگاه TENS باید تحت نظر پزشک یا متخصص درمانی استفاده شود.
کاربرد دستگاه TENS برای این افراد ممنوع است:
- زنان باردار
- کسی که سابقه صرع دارد.
- کسانی که ضربان ساز یا پیس میکر قلب دارند.
- افراد دارای سابقه بیماری قلبی
TENS روشی ایمن، غیرتهاجمی، ارزان و بیمارپسند است و به نظر می رسد درد را کاهش می دهد اما برای تایید اثربخشی آن در بهبود سطخ فعالیت به مطالعات بیشتری نیاز داریم.
جراحی
جراحی برای درمان کمر درد بسیار نادر است.
اگر بیمار جراحی فتق دیسک داشته باشد و چنانچه درد مداوم و فشار روی عصب باعث ضعف عضلانی شود، عمل جراحی صورت می گیرد.
نمونه هایی از روندهای جراحی عبارتند از:
فیوژن
در این روش دو مهره با یک گرافت استخوانی که بین آن ها تعبیه شده به هم جوش می خورند. مهره ها با صفحات فلزی، پیچ و مهره به هم وصل می شوند.
در این روند درمانی احتمال ابتلا به آرتروز در مهره های مجاور خیلی زیاد است.
دیسک مصنوعی
یک دیسک مصنوعی جایگزین بالشتک بین دو مهره می شود.
دیسککتومی
در صورت ناراحتی یا فشار بر عصب بخشی از دیسک برداشته می شود.
برداشتن جزئی مهره
در صورت ناراحتی یا فشرده شدن نخاع یا اعصاب، قسمت کوچکی از مهره را برمی دارند.
تزریق سلول برای بازسازی دیسک های ستون فقرات
محققان دانشگاه دوک کارولینای شمالی بیومتریال جدیدی را تولید کرده اند که می تواند با انتقال سلول های ترمیم کننده به نوکلئوس پالپوزوس به طور موثری درد ناشی از بیماری دیسک دژنراتیو را از بین ببرد.
پیشگیری
مراحل کاهش ریسک ابتلا به کمر درد عمدتا شامل شناسایی برخی ریسک فاکتورهاست.
ورزش: ورزش منظم به افزایش قدرت و کنترل وزن بدن کمک می کند.
فعالیت های هوازی می تواند بدون فشار و آسیب به پشت سلامت قلب شما را افزایش دهد.
قبل از انجام هر برنامه ورزشی با یک متخصص مراقبت های بهداشتی صحبت کنید.
به طور کلی برای کاهش ریسک ابتلا به کمردرد دو نوع ورزش اصلی وجود دارد:
- تمرینات تقویت کننده تنه که روی عضلات شکم و کمر کار کرده که این عضلات را تقویت می کنند.
- تمرینات انعطاف پذیری که با هدف افزایش انعطاف پذیری تنه، ستون فقرات، باسن و قسمت فوقانی پاها انجام می شوند.
رژیم غذایی: اطمینان حاصل کنید که رژیم غذایی به اندازه کافی دارای کلسیم و ویتامین D باشد چون این مواد برای سلامت استخوان ها ضروری اند.
یک رژیم غذایی سالم در کنترل وزن بدن نیز بسیار موثر است.
استعمال دخانیات: درصد زیادی از افراد سیگاری بیشتر دچار کمردرد می شوند.
وزن بدن: وزن بدن یکی از ریسک فاکتورها اصلی کمردرد است.
تفاوت میزان ابتلا به کمردرد بین افراد چاق و کسانی که وزن نرمال دارند، قابل توجه است.
افرادی که چربی شکمی دارند در مقایسه با کسانی که توده چربی بدن در باسن و ناحیه ران تجمع یافته بیشتر در معرض خطر این بیماری قرار دارند.
وضعیت قرارگیری بدن در حالت ایستاده: مطمئن شوید که لگن در حالت خنثی قرار دارد.
صاف بایستید، سر به جلو ، پشت صاف باشد و وزن را به طور یکنواخت روی هر دو پا قرار دهید.
پاها را صاف و سرد را در راستای ستون فقرات قرار دهید.
وضعیت بدن در هنگام نشستن: صندلی مناسب کار باید دارای تکیه گاه بازو، کمر و پایه مفصل باشد.
در هنگام نشستن سعی کنید زانوها و ران ها را در یک سطح قرار دهید، کف پاها را صاف روی زمین بگذارید یا از زیره پا استفاده کنید.
شما باید به طور ایده آل بتوانید با پشتیبانی کمی از جانب کمر به حالت صاف بنشینید.
هنگام استفاده از کیبورد مطمئن شوید که آرنج ها در زاویه قائم قرار دارند و بازوها به صورت افقی هستند.
بلندکردن اجسام: در زمان جابجایی اجسام به جای کمر از پاها برای بلند شدن استفاده کنید.
تا جایی که می توانید پشتتان را صاف نگه داشته و پاها جدا از هم باشند.
برای حفظ تعادل یکی از پاها را کمی جلوتر قرار دهید.
فقط روی زانوها خم شده و وزن را نزدیک بدن نگه دارید و در حین تغییر پوزیشن پاها را صاف کنید.
خم شدن کمر امری اجتناب ناپذیر است اما در زمان خم کردن کمر سعی کنید کمرتان دولا نشود و حتما عضلات شکم را سفت نگه دارید تا لگن به داخل کشیده شود.
مهم تر از همه اینکه قبل از بلند کردن وزنه پاهایتان را صاف نکنید.
برداشتن جسم و چرخش را به طور همزمان انجام ندهید: در هنگام بلند کردن اجسام سنگین از دیگران کمک بگیرید.
وقتی بلند می شوید مستقیم به جلو نگاه کنید نه بالا یا پایین به طوری که پشت گردنتان در امتداد یک خط صاف قرار گیرد.
جابجایی اجسام: بهتر است برای جابجایی اجسام به جای کشیدن، آن ها را با استفاده از قدرت پاها روی زمین هل بدهید.
کفش: کفش های تخت فشار کم تری به کمر وارد می کنند.
رانندگی : وضعیت مناسب بدن در زمان رانندگی نکته مهمی است.
مطمئن شوید آینه های بغل به درستی تنظیم شده باشند و نیازی به چرخش گردن نداشته باشید.
پدال ها باید کاملا جلوی پایتان باشند.
اگر در یک سفر طولانی هستید، بین راه استراحت کنید. از ماشین پیاده شده و قدم بزنید.
تخت خواب: تشک شما باید ستون فقراتتان را صاف نگه داشته و در عین حال وزن شانه ها و باسن را تحمل کند. از بالشت استفاده کنید اما بالشت نباید گردن را در حالت شیب دار قرار دهد.