صرع چیست؟

صرع نوعی اختلال مزمن است که باعث تشنج های بی دلیل و مکرر می شود.

در واقع تشنج حمله ناگهانی ناشی از فعالیت الکتریکی مغز است.

به طور کلی دو نوع تشنج داریم:

 تشنج های عمومی که کل مغز را تحت تاثیر قرار می دهند و تشنج های کانونی یا جزئی که فقط روی یک قسمت مغز تاثیر می گذارند.

تشخیص تشنج خفیف می تواند دشوار باشد چون فقط چند ثانیه طول می کشد و شما در طی این مدت آگاهی کافی از آن ندارید.

تشنج های شدیدتر باعث اسپاسم و تنش های عضلانی غیرقابل کنترل می شود و مدت زمان آن از چند ثانیه تا چند دقیقه متغیر است.

 بعضی افراد در طول تشنج شدیدتر، دچار گیج می شوند یا از هوش می روند.

اما ممکن است پس از حمله هیچ چیزی به خاطر نداشته باشند.

دلایل مختلف وقوع تشنج به شرح زیر است:

• تب شدید
• ضربه به سر
• قند خون خیلی پایین
• ترک الکل

صرع اختلال عصبی نسبتا شایعی است که 65 میلیون نفر را در سراسر جهان مبتلا می کند.

در آمریکا حدود 3 میلیون نفر از جمعیت این کشور به این بیماری دچارند.

همه در معرض ابتلا به صرع هستند اما این بیماری در کودکان خردسال و بزرگ سالان شایع تر است.

اگرچه مردان بیشتر مستعد ابتلا به صرع هستند.

هیچ روش درمان قطعی برای صرع وجود ندارد اما می توان با دارو یا سایر راهکارها تا حدودی آن را کنترل کرد.

علایم صرع

تشنج علامت اصلی صرع است؛ به طور کلی علایم صرع در افراد مختلف، متفاوت است.

تشنج کانونی (جزئی)

در تشنج جزئی از دست دادن هوشیاری اتفاق نمی افتد. علایم آن عبارتند از :

• تغییراتی در حواس پنجگانه
• سرگیجه
• سوزن سوزن شدن و انقباض اندام ها

تشنج های جزئی پیچیده شامل از دست دادن آگاهی یا هشیاری می باشند؛ سایر علایم تشنج جزئی عبارتند از:

• خیره شدن به یک نقطه
• عدم پاسخگویی
• انجام حرکات تکراری

تشنج کلی

تشنج کلی تمام مغز را درگیر می کند و به 6 حالت اتفاق می افتد:

تشنج ابسنس باعث خیره شدن به یک نقطه می شود.

 به علاوه ممکن است با حرکات تکراری مانند چشمک زدن همراه باشد.

معمولا فرد به مدت کوتاهی هشیاری خود را از دست می دهد.

حملات تونیک باعث سفتی عضلات می شوند.

تشنج آتونیک با از دست دادن کنترل عضلات همراه است و ممکن است باعث سقوط شود.

حرکات مکرر و تند عضلات گردن، صورت و بازوها مشخصه تشنج های کلونیک است.

تشنج های میوکلونیک باعث جمع شدن سریع و خودبه خود بازوها و پاها می شود.

تشنج های تونیک کلونیک در گذشته «گرندمال» نام داشتند و علایم آن عبارتند از :

• سفتی بدن
• لرزش
• از دست دادن کنترل مثانه یا ادرار
• گاز گرفتن زبان
• از دست دادن هشیاری

شاید بعد از تنش چیزی به خاطر نداشته باشید یا تا ساعتی احساس بیماری کنید.

برای اطلاع از این بیماری بهتر است، درباره علایم صرع بیشتر مطالعه کنید.

عوامل محرک تشنج صرع

برخی افراد می توانند موارد یا شرایط ایجادکننده تشنج را شناسایی کنند.

چند مورد از محرک های شایع عبارتند از:

• کمبود خواب
• بیماری یا تب
• استرس
• نور روشن، چراغ ها یا الگوهای چشمک زن
• کافئین، الکل، پرخوری یا مواد غذایی خاص

شناسایی عوامل همیشه آسان نیست.

 یک اتفاق واحد همیشه به معنای عامل محرک تشنج نیست بلکه ترکیبی از عوامل باعث این حملات می شوند.

یک روش خوب برای یافتن عوامل محرک این است که پس از هر حمله موارد زیر را یادداشت کنید:

روز و ساعت

مشغول چه کاری بودید؟

اطرافتان چه اتفاقی افتاد؟

مناظر، بوها یا صداهای غیرعادی

عوامل استرس زای غیرعادی

چه غذایی خوردید و پس از چه مدت از صرف غذا دچار حمله شدید؟

میزان خستگی و ساعات استراحت در شب قبل

می توانید با استفاده از این موارد بفهمید که آیا داروهایتان موثرند یا خیر.

 به احساس خود دقیقا قبل و بعد از تشنج و هرگونه عوارض جانبی توجه کنید.

هنگام مراجعه به پزشک دفترچه یادداشت را همراه داشته باشید؛ نتایجی که در دفتر یادداشت کرده اید، شاید بتواند در تنظیم داروها یا بررسی سایر روش های درمانی مفید واقع شود.

درباره زندگی با صرع بیشتر بدانید.

آیا صرع بیماری ارثی است؟

حدود 500 ژن مرتبط با صرع در بدن شما وجود دارد.

به علاوه ژنتیک در تعیین«آستانه تشنج» طبیعی موثر است.

 اگر آستانه تشنج پایینی دارید یعنی در برابر عوامل تشنج زا آسیب پذیرترید و آستانه بالا یعنی احتمال ابتلا کم تر است.

صرع گاهی در خانواده ها وجود دارد اما احتمال ارثی بودن این بیماری نسبتا کم است.

 اکثر والدین مبتلا به صرع فرزندان سالمی دارند.

به طور کلی ریسک ابتلا به صرع تا 20 سالگی حدود 1 درصد یا یک نفر در هر 100 نفر است.

اگر والدین شما به طور ارثی مبتلا به صرع هستند، احتمال ابتلا 2 تا 5 درصد افزایش می یابد.

چنانچه علت صرع والدین شما سکته یا آسیب مغزی باشند، تاثیری بر احتمال ابتلا به صرع ندارد.

برخی موارد نادر مثل توبرکلوزیس و نوروفیبروماتوز می توانند باعث تشنج شوند؛ این شرایط در خانواده ها وجود دارد.

صرع تاثیری بر توانایی فرزندآوری ندارد اما برخی از داروهای این بیمای می تواند نوزاد شما را تحت تاثیر قرار دهد.

مصرف داروهایتان را قطع نکنید اما قبل از اقدام برای بارداری یا به محض اطلاع از حاملگی حتما با پزشک خود صحبت کنید.  

اگر مبتلا به صرع هستید و در مورد تشکیل خانواده نگرانید، با یک مشاور ژنتیک تماس بگیرید

چه عواملی باعث صرع می شوند؟

در 6 مورد از 10 ابتلا به صرع علت ناشناخته است.؛ موارد مختلفی می تواند منجر به تشنج شود.

دلایل احتمالی عبارتند از :

• آسیب تروماتیک مغز
• اسکار در مغز پس از آسیب(صرع پس از سانحه)
• بیماری جدید یا تب بسیار شدید
• سکته مغزی که علت اصلی صرع در افراد بالای 35 سال است.
• سایر بیماری های عروقی
• کمبود اکسیژن مغز
• تومور مغزی یا کیست
• زوال عقل یا آلزایمر
• مصرف مواد مخدر توسط مادر، آسیب قبل از تولد، ناهنجاری مغزی یا کمبود اکسیژن در بدو تولد
• بیماری های عفونی مثل ایدز و مننژیت
• اختلالات ژنتیکی یا رشدی و بیماری های عصبی

در برخی موارد وراثت در انواع صرع نقش دارد.

 به طور کلی احتمال ابتلای افراد زیر 20 سال حدود 1 درصد است. اگر پدر و مادر شما مبتلا به صرع ژنتیکی هستند، این احتمال به 2 تا 5 درصد افزایش می یابد.

به علاوه گاهی ژنتیک افراد را بیشتر نسبت به ابتلا به حملات ناشی از محرک های محیطی حساس می کند.

صرع می تواند در هر سنی اتفاق افتد. تشخیص معمولا در اوایل کودکی با بعد از 60 سالگی انجام می شود.

نحوه تشخیص صرع

در صورتیکه مشکوک به صرع هستید، بهتر است در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید؛ زیرا تشنج می تواند نشانه مشکلات جدی باشد.

سابقه پزشکی و علایم به تشخیص آزمایشات لازم برای بررسی توانایی های حرکتی و عملکرد ذهنی کمک می کند.

به منظور تشخیص صرع باید سایر علل تشنج منتفی شوند؛ احتمالا پزشک آزمایش شمارش کامل سلول های خونی و شیمی خون را تجویز می کند.

آزمایشات خون برای بررسی موارد زیر به کار می روند:

• علایم بیماری های عفونی
• عملکرد کبد و کلیه
• میزان قند خون

الکتروانسفالوگرام(EEG) رایج ترین آزمایش کاربردی برای تشخیص صرع است.

در این روش ابتدا الکترودها با یک چسب به پوست سرتان وصل می شوند.

این یک آزمایش غیرتهاجمی و بی درد است.

ممکن است از شما بخواهند کاری انجام دهید؛ در بعضی موارد تست در زمان خواب انجام می شود.

الکترودها فعالیت مغز شما را ثبت می کنند صرفنظر از اینکه تشنج دارید یا نه، تغییر الگوی طبیعی موج مغزی در صرع معمول است.

آزمایشات تصویربرداری می توانند تومورها و سایر آنومالی های ایجادکننده تشنج را شناسایی کنند.

این آزمایشات عبارتند از:

• سی تی اسکن
• ام . ار. آی
• توموگرافی انتشار پوزیترون(PET)
• توموگرافی کامپیوتری انتشار تک فوتون
• صرع معمولا در صورت بروز تشنج بدون دلیل مشخص یا برگشت پذیر تشخیص داده می شود.

درمان صرع

بیشتر افراد می توانند صرع را کنترل کنند؛ در واقع برنامه درمانی شما براساس شدت علایم، سلامت شما و چگونگی پاسخ به درمان انجام خواهد شد.

برخی از گزینه های درمانی به شرح زیر می باشند:

داروهای ضد صرع (ضدتشنج)

 این داروها می توانند تعداد حملات را کاهش دهند.

 در بعضی افراد تشنج را از بین می برند.

برای تاثیر بهتر دارو باید دقیقا طبق دستور پزشک مصرف شود.

محرک عصب واگوس

این دستگاه با جراحی زیر پوست قفسه سینه قرار می گیرد تا عصب را که از گردن شما عبور می کند، به صورت الکتریکی تحریک شود.

در واقع این موضوع می تواند به جلوگیری از تشنج کمک کند.

رژیم کتوژنیک

 بیش از نیمی از افرادی که به دارو پاسخ نمی دهند از این رژیم غذایی پر چرب و کم کربوهیدرات بهره مند می شوند.

جراحی مغز

ناحیه ای از مغز که باعث تشنج می شود قابل برداشت یا تغییر است.

تحقیقات در مورد رودندهای درمانی جدید ادامه دارد.

تحریک عمیق مغز روشی درمانی است که احتمالا در آینده کاربرد گسترده ای خواهد داشت.

 در این روش الکترودها در مغز ایمپلنت می شوند.

 سپس یک ژنراتور در قفسه سینه تعبیه می شود که برای کمک به کاهش تشنج تکانه های الکتریکی را به مغز می فرستد.

در روش تحقیقاتی دیگر از دستگاهی مانند ضربان ساز قلب استفاده می کنند.

 این دستگاه با بررسی الگوی فعالیت مغز، به منظور جلوگیری از تشنج بار الکتریکی یا دارو را ارسال می کند.

متد جراحی کم تهاجمی و رادیوجراحی نیز در دست بررسی است.

داروهای صرع

داروهای ضد تشنج خط اول درمان صرع بشمار می آید.

 این داروها به کاهش دفعات و شدت حملات کمک می کنند.

 آن ها نه قادرند حمله در حال وقوع را متوقف کنند و نه صرع را درمان نمایند.

دارو پس از جذب از طریق معده، با جریان خون به مغز می رسد و با تاثیر بر انتقال دهنده های عصبی، فعالیت الکتریکی که منجر به تشنج می شود را کاهش می دهد.

داروهای ضد تشنج از مجرای گوارش عبور کرده و از طریق ادرار از بدن خارج می شوند.

در بازار جهت درمان این بیماری، داروهای ضد تشنج متنوعی موجود است که پزشک می تواند بر حسب نوع تشنج یک یا چند داروی ترکیبی تجویز کند.

داروهای رایج صرع

• لوتیراستام (کپرا)
• لاموتریژین(لامیکتال)
• توپیرامات(توپامکس)
• والپروئیک اسید(دپاکوت)
• کاربامازپین(تگرلول)
• اتوسوکسیمید(زارونتین)

این داروها به شکل قرص، شربت یا تزریقی موجود هستند و یک تا دو بار در روز مصرف می شوند.

در ابتدای درمان لازم است دوره درمان را با کم ترین دوز ممکن از داروهای ضد تشنج شروع کنید تا زمانی که اثرات دارو مشخص شود، تنظیم دوز صورت می گیرد.

داروهای صرع باید به طور مداوم و دقیقا مطابق با نسخه پزشک مصرف شوند.

برخی از عوارض جانبی احتمالی این داروها به شرح زیر است:

• خستگی
• سرگیجه
• بثورات جلدی
• هماهنگی ضعیف
• مشکلات حافظه
• افسردگی و التهاب کبد یا سایر اندام ها از جمله عوارض جانبی نادر به شمار می آیند.

صرع برای هر کسی متفاوت است اما بیشتر افراد با داروهای ضدتشنج بهبود می یابند.

در بعضی کودکان که حملات تشنج متوقف شده است می توان مصرف دارو را قطع کرد.

درباره داروهای مصرفی در درمان صرع اطلاعات بیشتری کسب کنید.

توصیه های رژیم غذایی به مبتلایان صرع

رژیم کتوژنیک اغلب برای کودکان مبتلا به صرع پیشنهاد می شود.

در این رژیم غذایی میزان کربوهیدرات در کمترین مقدار و مقدار چربی بالا است.

در این روش بدن مجبور می شود تحت فرآیندی به نام کتوز برای تامین نیاز خود به جای گلوکز از چربی استفاده کند.

مد نظر داشته باشید که تعادل بین چربی، کربوهیدرات و پروتئین امری ضروری در رژیم غذایی است.

به همین خاطر بهتر است با یک متخصص تغذیه مشورت کنید.

کودکانی که از این رژیم استفاده می کنند باید تحت نظر پزشک باشند.

رژیم کتوژنیک برای همه کارساز نیست اما اگر به درستی رعایت شود در کاهش دفعات تشنج موثر است.

 این رژیم برای برخی از انواع صرع اثرات بهتری دارد.

به نوجوانان و بزرگسالان مبتلا به صرع رژیم اتکینز اصلاح شده توصیه می شود.

 این رژیم نیز غنی از چربی و حاوی کربوهیدرات کنترل شده است.

حدود نیمی از بزرگسالانی که رژیم اتکینز اصلاح شده را به کار می برند، تشنج کم تری دارند؛ این در حالی است که گاهی نتایج پس از چند ماه قابل مشاهده است.

چون رژیم کتوژنیک فیبر کم و چربی زیادی دارد، باعث ایجاد یبوست می شود.

قبل از شروع رژیم جدید و برای اطمینان از دریافت مواد مغذی حیاتی حتما با پزشک مشورت کنید.

در هر صورت عدم مصرف غذاهای فراوری شده برای ارتقاء وضعیت سلامت شما موثر است.

در مورد چگونگی تاثیر رژیم غذایی بر صرع  اطلاعات بیشتری کسب کنید.

آیا ارتباطی بین صرع و رفتار وجود دارد؟

کودکان مبتلا به صرع مشکلات رفتاری و یادگیری بیشتری دارند.

گاهی بین صرع و مشکلات رفتاری رابطه وجود دارد اما همیشه اینطور نیست.

حدود 35-15 درصد کودکان مبتلا به معلولیت ذهنی صرع دارند. اغلب این اختلالات علت مشابهی دارند.

بعضی افراد چند دقیقه تا چند ساعت قبل از وقوع حمله دچار تغییرات رفتاری می شوند.

 این امر احتمالا به فعالیت غیرعادی مغز قبل از تشنج مربوط شده و شامل موارد زیر است:

• بی توجهی
• تحریک پذیری
• بیش فعالی
• پرخاشگری

کودکان بتلا در زندگی خود با عدم اطمینان مواجه هستند.

احتمال تشنج ناگهانی در مقابل دوستان و همکلاسی ها می تواند استرس زا باشد.

 این احساسات باعث می شود کودک از موقعیت های اجتماعی کناره گیری کند.

بیشتر کودکان با گذشت زمان خود را وفق می دهند اما در بعضی از موارد اختلال عملکرد اجتماعی ممکن است تا سنین بزرگسالی نیز ادامه یابد.

 بین 70-30 درصد مبتلایان به صرع افسردگی، اضطراب یا هر دو را با هم دارند.

داروهای ضدتشنج بر رفتار افراد تاثیرگذارند؛ تغییر یا اصلاح دارو می تواند بر رفع این موضوع موثر باشد.

در مراجعه به پزشک شناسایی مشکلات رفتاری ضروری است؛ در واقع درمان به ماهیت مشکل بستگی دارد.

گاهی درمان فردی، خانواده درمانی یا پیوستن به گروه های حمایتی در بهبود شرایط بیمار موثر است.

زندگی با صرع

توجه داشته باشید که صرع نوعی اختلال مزمن است که از جوانب مختلف زندگی افراد بیمار را تحت تاثیر قرار می دهد.

قوانین در کشورهای مختلف متفاوت است اما اگر روند درمان تشنج به خوبی پیش نرود، ممکن است اجازه رانندگی نداشته باشید.

چون هرگز از زمان شروع حمله اطلاع ندارید، بسیاری از فعالیت های روزمره مانند عبور از یک خیابان شلوغ می تواند خطرناک باشد.

 این مشکلات باعث می شود فرد استقلال خود را از دست بدهد.

در ادامه این مطلب به برخی دیگر از عوارض صرع اشاره می کنیم:

• خطر آسیب دائمی یا مرگ ناشی از تشنج جدید که بیش از 5 دقیقه طول بکشد.
• خطر تشنج های مکرر بدون به هوش آمدن بین حملات
• مرگ ناگهانی ناشناخته در صرع که فقط حدود 1 درصد از مبتلایان را درگیر می کند.

علاوه بر مراجعه منظم به پزشک و پیروی از برنامه درمانی در ادامه به راهکارهایی برای مقابله با این بیماری اشاره می کنیم:

• برای شناسایی عوامل محرک احتمالی یک دفترچه یادداشت تهیه کنید.
• دستبند هشدار پزشکی بپوشید تا افراد بدانند در صورت وقوع حمله چکاری باید انجام دهند.
• در مورد تشنج و کارهایی که باید در شرایط اضطراری انجام شود به نزدیکان خود آموزش دهید.
• برای درمان افسردگی یا اضطراب از پزشک متخصص کمک بگیرید.
• به گروه حمایت از مبتلایان به اختلالات تشنج ملحق شوید.
• با رعایت یک رژیم غذایی متعادل و ورزش مناسب سلامتی خود را ارتقاء بخشید.

در مورد زندگی با صرع اطلاعات بیشتری کسب کنید.

آیا درمانی برای صرع وجود دارد؟

هیچ درمان قطعی برای صرع وجود ندارد اما درمان زودهنگام اثرات مثبت زیادی برجای می گذارد.

تشنج های طولانی و کنترل نشده می تواند منجر به آسیب مغزی شود.

صرع خطر مرگ ناگهانی ناشناخته را افزایش می دهد.

می توان این بیماری را با موفقیت مدیریت کرد. به طور کلی تشنج با دارو قابل کنترل است.

دو نوع جراحی مغز در کاهش یا توقف تشنج موثرند.

 نوع اول موسوم به بخش برداری شامل برداشتن بخشی از مغز است که تشنج در آن ایجاد می شود.

وقتی ناحیه ایجاد کننده تشنج بیش از حد بزرگ یا حیاتی باشد، جراح از دیسکانکشن استفاده می کند یعنی با ایجاد برش در مغز مسیر عصبی را قطع می کند.

در نتیجه تشنج به سایر قسمت های مغز گسترش پیدا نمی کند.

تحقیقات انجام شده حاکی از این است که 81% مبتلایان به صرع شدید 6 ماه پس از جراحی به طور کامل بهبود می یابند.

پس از 10 سال ، 76 درصد هنوز حمله ای را تجربه نکرده اند.

در حال حاضر مطالعات زیادی در زمینه علل و راهکارهای درمانی بالقوه صرع درحال اجراست.

اگرچه اکنون درمانی وجود ندارد اما روند درمانی موثر در بهبود چشمگیر شرایط  و کیفیت زندگی بیمار موثر خواهد بود.

در مورد چشم انداز درازمدت صرع اطلاعات بیشتری کسب کنید.

حقایق و آمار مربوط به صرع

در سراسر جهان 65 میلیون نفر به صرع مبتلا هستند.

از این میان 3 میلیون نفر در آمریکا اقامت دارد ، جایی که سالانه 150000 مورد ابتلای جدید تشخیص داده می شود.

حدود 500 ژن به نحوی با ابتلا به صرع ارتباط دارند.

برای اکثر افراد افراد احتمال ابتلا قبل از دو سالگی حدود یک درصد است.

اگر والدین به صورت ژنتیکی مبتلا باشند، ریسک ابتلا 2 تا 5 درصد افزایش می یابد.

برای افراد بالای 35 سال علت اصلی صرع، سکته مغزی است.

 علت تشنج از هر 10 نفر در 6 نفر قابل تشخیص نیست.

بین 15 تا 30 درصد از کودکان دارای معلولیت ذهنی صرع دارند.

 30 تا 70 درصد مبتلایان به صرع از افسردگی، اضطراب یا هر دو رنج می برند.

مرگ ناگهانی ناشناخته حدود 1 درصد از مبتلایان به صرع را درگیر می کند.

حدود 60 تا 70 درصد مبتلایات به اولین داروی ضد صرع پاسخ رضایت بخشی می دهند و تقریبا 50 درصد می توانند بعد از دو تا 5 سال مصرف دارو را قطع کنند.

یک سوم مبتلایان تشنج های غیرقابل کنترل دارند چون درمان مفیدی برای این بیماری پیدا نکرده اند.

بیش از نیمی از مبتلایان به صرع که به دارو پاسخ نمی دهند با رژیم کتوژنیک بهبود می یابند.

نیمی از بزرگسالانی که رژیم اتکینز اصلاح شده را امتحان می کنند، تشنج کم تری دارند.

در مورد حقایق و آما  بیماری صرع بیشتر بدانید.